Учебник таджикского языка – Урок 15 – Упражнения 5-10

Урок 15

Упражнения 5-10

5. Вставьте послелог, где необходимо.
Сарҳади Точикистон… бо Афгонистон соли 1885 мукаррар шудааст. Дар ҷануби шарқ Точикистон… аз Ҳиндустон ва Покистон қитъаи бараш аз 15 то 65 км чудо мекунад. Точикистон… сарзамини кӯҳсор аст. 93 фоизи ҳудуди Точикистон… кӯҳҳо ва 7 фоизи он… ҳамворихо ишғол кардааст. Дар асрҳои миёна дарёи Ому… Ҷайҳун ва дарёи Сир… Сайхун меномиданд. Кӯлу дарёхои Точикистон мардум ва заминҳои ҷумҳуриҳои Осиёи Миёна — Ӯзбекистон ва Турманистон… аз об таъмин менаМоянд. Табиати ин сарзамин… наметавон бе истифодаи такрор ба такрор аз вожаҳои «беназир» ва «беҳамто» тавсиф кард. Дар кӯҳсори Точикистон беш аз чахорсад навъи набототи доруи… метавон пайдо намуд.
6. Вставьте предлоги.
… шимоли ғарб Точикистон бо Ӯзбекистон,… шимол бо Қирғизистон ҳамҳудуд аст. Точикистон … ҷануб … масофаи 1030 км … Ҷумҳурии Исломии Афгонистон ҳамсарҳад мебошад. Сарҳади Точикистон … Афгонистон соли 1885 муқаррар шудааст ва он … дарёхои Панч ва Ому мегузарад. Дар шарқ Точикистон … масофаи 430 км … Ҷумҳурии Халқии Хитой ҳамсарҳад аст. … ҷануби шарқ Тоҷикистонро … Ҳиндустон ва Покистон қитъаи бараш … 15 … 65 км чудо мекунад. Баландии мутлақи он … 300 … 7495 м мебошад. Аҳолии он зиёда … 7 миллион нафар мебошад. Сарзамини Тоҷикистон … нақшаҳои чуғрофиёй … рангҳои қаҳвай ва қаҳваии тиран худ фарқ мекунад ва ин бад- он маънист, ки кишвар саросар кӯҳй аст. Баландтарин нуқтаҳои он нисбат ба сатҳи баҳр … 500 метр (… водии дарёи Вахш) … 7500 метр (… Помир) мебошад. Қуллаи баландтарин … номи Исмоили Сомонй (7490 метр) … каторкӯҳҳои номбурда воқеанд. Дарёи Сир … натиҷаи … ҳам пайваст шудани якчанд дарёчаҳо … вуҷуд омадааст. Табиати ин сарзаминро наметавон … истифодаи такрор … такрор … вожаҳои «беназир» ва «беҳамто» тавсиф кард. Мавзеи Искандаркӯл ҳамчун марвориди беназир … иҳотаи кӯҳҳои Фон, маҳалли дилписанди сайёҳон … саросари ҷаҳон аст.
7. Вставьте артикль, где необходимо.
Тоҷикистон сарзамини куҳсор… аст. Силсилакӯххои баланд…, ки сарчашмаи бештари дарёҳои минтақаи Осиёи Марказӣ ҳастанд, дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон воқеъ гардидааст. Дарёи Сир дар натиҷаи бо ҳам пайваст шудани якчанд дарёчаҳо… ба вучуд омадааст. Кӯлҳои Марғзор низ беҳамтоанд ва ин мавзеъ дар зебой ягонаву якто мебошад, зеро ҳар як… аз кӯлҳои номбурда мухраи гаронбаҳоеро дар гарданбанди зебо мемонад. Дар Точикистон минтақаҳо… ҳастанд, ки олами набототи он ҳанӯз бикру дастнахӯрда аст.
8. Выберите нужный вариант из предложенных в скобках.
Сарҳади Точикистон бисёр (гаронбаҳо, печдарпеч, азим) буда, дар тӯли чандин асрҳо ташаккул ёфтааст. Аҳолии он (баробар, камтар, зиёда) аз 7 миллион нафар мебошад. Дараҳои зебоманзар, (водиҳои, баландиҳои, ангурзорқои) гарми дорой вазъи иқпимии мӯьтадил, биёбонҳои баландкӯҳ — ин ҳама дар ҳудуди Ҷумхурии Точикистон воқеъ гардидааст. Сарзамини Точикистон дар нақшаҳои чуғрофиёй бо рангқои (доруӣ, қаҳваӣ, дилписанд) ва қаҳваии тиран худ фарқ мекунад ва ин бад-он маънист, ки кишвар саросар кӯҳй аст. Дар Точикистон қариб ҳазор (биёбон, дарё, баҳр) ва рӯд аст. Дарёи Ому дар натиҷаи якҷоя шудани дарёи (Панҷ, Ому, Сир) ва дарёи Вахш ташкил мешаванд. Мавзеи Искандаркӯл ҳамчун (гарданбанди, марвориди, нуқтаи) беназир дар иҳотаи кӯҳҳои Фон, махалли дилписанди сайёҳон аз саросари ҷаҳон аст. Ҳафт (иморати, амалиёти, кӯли) пайваста дорои рангҳои гуногун аст. Обу ҳавои чунин минтақахо ба сабаби (душворгузар, харибовар, печдарпеч) ва дурдаст будан аз маҳаллҳои маскунй ва набудани роҳҳои мошингард ijpKy гуворост. Дар Точикистон амалиёти (маскунӣ, кӯҳпайдошавй, иқлимй) ва ташаккули водиҳо ҳоло ҳам идома дорад. Дар ин чо заминларзаҳои (суст, миёна, сахт) қариб ҳар рӯз мушоҳида мешаванд.
9. Ответьте на вопросы по тексту.
Сарзамини Точикистон дар харитаҳои чуғрофиёй бо кадом рангҳо фарк мекунад ва ин чй маънй дорад? Чанд фоизи Тоҷикистонро заминҳои форам ташкил медиҳанд? Қуллаи баландтарини кӯҳҳои Точикистон кадом аст? Баландтарин қаторкӯҳҳои ҷаҳон, ки дар Тоҷикистон вокеанд, кадомҳоянд? Пиряхи «Федченко» дар кучо вокеъ гардидааст? Аз харитаи табий маҳалҳои аз хама баланди сарзамини Тоҷикистонро ёбед. Азимтарин қаторкӯхҳои Осиёи Марказиро, ки дар минтақаи Бадахшон пайваст мешаванд, кадомхоянд? Точикистон бо кадом кишварҳо ҳамсархад аст? Оиди амалиёти кӯхпайдошавӣ дар Точикистон кадом омилҳо гувохӣ медиҳанд? Сарҳади Точикистон дар тӯли чанд аср ташаккул ёфтааст? Сарҳади Точикистон бо Афгонистон кай мукаррар шудааст? Дар ҷануби шарқ Тоҷикистонро аз Ҳиндустон ва Покистон чй қитъае чудо мекунад? Точикистон чй сарзамине аст? Аҳолии он зиёда аз чанд нафар мебошад? Дар Точикистон кариб чанд дарё ва рӯд аст? Дар асрҳои миёна дарёи Омуро ва дарёи Сирро чй тавр меномиданд? Дарёи Сир чй тавр ба вучуд омадааст? Баландтарин кӯли дорои оби шӯри ин кишвар кадом аст? Кадом кӯлҳои ин кишвар боз ^еҳамтоанд? Кӯлу дарёҳои Точикистон мардум ва заминхои кадом ҷумхуриҳои Осиёи Миёнаро аз об таъмин менамоянд? Дар кӯҳсори Точикистон беш аз чанд навъи набототи доруиро метавон пайдо намуд? Дар Точикистон кадом амалиёт идома дорад?
10. Переведите на таджикский.
а) Южная граница Таджикистана очень извилистая. Длина таджикско-китайской границы составляет 430 километров. В этой республике есть и высокие горные цепи, и живописные ущелья, и фруктовые сады. На географической карте видно, что 93% территории Таджикистана занимают горы. Там есть также более тысячи рек и ручьёв. В средние века Аму-Дарью называли Джейхун, а Сыр- Дарью — Сайхун. Сыр-Дарья образуется из слияния нескольких более мелких рек. Аму-Дарья образуется из слияния рек Вахт и Пяндж. Река Пяндж идёт вдоль таджикско-афганской границы. Реки и озёра Таджикистана обеспечивают водой соседние республики — Туркменистан и Узбекистан. Природа республики привлекает туристов со всего мира. Самое высокогорное солёное озеро — Карокуль — расположено на высоте 3914 метров. На высокогорье можно обнаружить более 400 лекарственных растений. На этой территории идёт процесс горообразования. Средние землетрясения там происходят примерно раз в год.
б) Таджикистан — горная страна. Её высота над уровнем моря составляет от 300 до 7495 метров. Там проживает более 7 миллионов человек. Эта страна отличается удивительными природными контрастами. С одной стороны, там есть живописные долины и ущелья с разными климатическими условиями. В них выращивают хлопок, виноград. Там можно увидеть также фруктовые сады. С другой стороны, там есть высокогорные пустыни, в которых так же холодно, как в Сибири. Там есть районы, где растительный мир ещё нетронут цивилизацией. Воздух в таких районах очень чистый, потому что из-за труднопроходимости этих мест машины туда не ходят, и люди там почти не живут.
На географических картах эту страну изображают коричневым и тёмно-коричневым цветом. Это означает, что горы — здесь очень высокие. Высота гор на Памире достигает 7500 метров. Самый большой ледник — ледник Федченко — имеет длину 77 километров и ширину 800 метров.

Часть I
Москва
ИД «Ключ-С»
2009